ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΩΟΘΗΚΩΝ – ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 

Οι ωοθήκες ανήκουν στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας. Πρόκειται για 2 όργανα διαστάσεων περίπου 3cm (με αλλαγές σύμφωνα με την ηλικία), σχήματος αμυγδάλου, τα οποία βρίσκονται μέσα στην πύελο δεξιά και αριστερά της μήτρας, συνδεδεμένα με την αντίστοιχη σάλπιγγα. Οι λειτουργικότητά τους έγκειται, αφ’ ενός στην παραγωγή των ορμονών του φύλου (γυναικείες ορμόνες), αφ΄ετέρου στην παραγωγή και απελευθέρωση των θηλυκών αναπαραγωγικών κυττάρων (ωαρίων). Ο καρκίνος των ωοθηκών αποτελεί μία εκ των συνήθων κακοηθειών στον γυναικείο πληθυσμό.

Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί αύξηση της επιβίωσης, χωρίς όμως ουσιαστική εξέλιξη στη θεραπεία της νόσου. Παθολογοανατομικά διακρίνονται οι εξής μορφές του καρκίνου των ωοθηκών: Α) Επιθηλιακοί όγκοι – περίπου το 90%. Περιλαμβάνεται το ορώδες αδενοκαρκίνωμα (45%), το βλεννώδες αδενοκαρκίνωμα (20%), το ενδομητριώδες καρκίνωμα (25%) και το διαυγοκυτταρικό καρκίνωμα (10%). Β) Φυλετικού στρώματος όγκοι – περίπου 6%. Όπως: κοκκιοκυτταρικοί όγκοι, θήκωμα, ίνωμα, όγκοι Sertoli-Leydig. Γ) Δυσγερμίνωμα – περίπου το 3%-, ενδοδερμικοί όγκοι, ανώριμο τεράτωμα. Η νόσος ξεκινά ύπουλα και αθόρυβα, με ασαφή συμπτώματα κυρίως στα πρώιμα στάδια. Αυτό οφείλεται στη μεγάλη χωρητικότητα της πυέλου, όπου η αυξανόμενη μάζα του καρκίνου δεν επιφέρει λειτουργικά προβλήματα. Ωστόσο όμως, καρκινικά κύτταρα αποσπώνται από την πρωτοπαθή εστία του όγκου και εμφυτεύονται σε διάφορα όργανα του εσωτερικού της κοιλίας (όπως το επίπλουν και οι υποδιαφραγματικές επιφάνειες).

Τα συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν ακαθόριστο κοιλιακό άλγος, ναυτία, ελαττωμένη όρεξη καθώς και διάταση της κοιλίας (σε πιο προχωρημένο στάδιο). Εξαιτίας της ασαφούς και άτυπης συμπτωματολογίας, η νόσος συχνά διαφεύγει της διάγνωσης ακόμη και από ειδικούς ή έμπειρους ιατρούς. Τέτοιοι ασθενείς είναι πιθανόν να επισκέπτονται ιατρούς πολλών ειδικοτήτων (γαστρεντερολόγους, γεν. χειρουργούς) για αρκετό διάστημα, μέχρις ότου ο όγκος να δώσει σαφέστερα συμπτώματα, που να θέσουν την υπόνοια της νόσου.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΩΟΘΗΚΩΝ 

Τα αίτια του καρκίνου των ωοθηκών δεν είναι σαφή. Έχουν μελετηθεί παράγοντες που σχετίζονται με τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου χωρίς όμως να έχει τεκμηριωθεί αιτιολογική συσχέτιση αυτών. Κοινό γνώρισμα των μελετών είναι η θεωρία ότι οι παράγοντες που ελαττώνουν τον αριθμό των ωοθηλακιορρηξιών ελαττώνουν και τον κίνδυνο εμφάνισης. Η καταστροφή των κυττάρων κατά την ωοθηλακιορρηξία μπορεί να προκαλέσει χρωμοσωμικές αλλοιώσεις , οι οποίες ξεκινούν την διαδικασία καρκινογένεσης. Η κατάσταση, ίσως επιβαρύνεται περαιτέρω από περιβαλλοντικές επιδράσεις. Πιστεύεται ότι ο αυξημένος αριθμός κυήσεων συνδέεται με μειωμένη συχνότητα εμφάνισης και ότι η μακρόχρονη λήψη αντισυλληπτικών δισκίων ασκεί προστατευτική δράση.

Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της ζωής είναι 1% και ανέρχεται στο 2,5% όταν υπάρχει μία συγγενής πρώτου βαθμού και στο 30-40% όταν υπάρχουν δύο συγγενείς πρώτου βαθμού με ανάλογο ιστορικό. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα της κληρονομικής προδιάθεσης που αφορά στη παρουσία κληρονομούμενων χρωμοσωμικών μεταλλάξεων. Υπάρχουν τρία μοντέλα κληρονομικότητας : μόνο καρκίνος ωοθήκης, ωοθήκης και μαστού, ωοθήκης και εντέρου.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΩΟΘΗΚΩΝ 

Η διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών συνήθως καθυστερεί, εξαιτίας των αθόρυβων συμπτωμάτων των πρώτων σταδίων. Έτσι, η νόσος οριστικά διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο, με επιπτώσεις για την περαιτέρω θεραπευτική αντιμετώπιση. Δυστυχώς, δεν έχει εφαρμοστεί επιτυχώς καμία στρατηγική πληθυσμιακού ελέγχου της νόσου. Η ασθένεια διακρίνεται σε στάδια (Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV) ανάλογα με το μέγεθος του όγκου, την επέκτασή του στους λεμφαδένες και τα γειτονικά όργανα και τις απομεμακρυσμένες μεταστάσεις.

Η πρόγνωση της πενταετούς επιβίωσης ανάλογα με το στάδιο διαγράφεται ως εξής:

Ia           85%
Ib – IIa   40%
IIb          25%
IIc – III  15%
IV          <5%

Στα προχωρημένα στάδια της νόσου, λόγω εντόπισης του καρκίνου στην εντός της κοιλίας (περιτοναϊκή κοιλότητα), κοιλιακά άλγη, ναυτία, έμετοι, εντερική απόφραξη, είναι συνήθη φαινόμενα. Αυτά υπαγορεύουν εξειδικευμένη αντιμετώπιση και μακρόχρονη νοσοκομειακή περίθαλψη, με αποτέλεσμα μεγάλη αύξηση του κόστους νοσηλείας και μεγάλη επίπτωση στην ποιότητα ζωής της ασθενούς.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΩΟΘΗΚΩΝ 

Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι νόσος με άγνωστη μέχρι σήμερα αιτιολογία. Άρα η πρόληψη, δεν αφορά στην αποφυγή παραγόντων που δυνητικά μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο και επικεντρώνεται στην αναγνώριση της νόσου σε όσο το δυνατόν πρωϊμότερο στάδιο. Δυστυχώς η μορφή της νόσου καθιστά δύσκολη την πρώιμη διάγνωση, εξαιτίας απουσίας σχεδόν συμπτωμάτων στην έναρξή της. Επίσης πολλές μέθοδοι μαζικού ελέγχου έχουν προταθεί αλλά η νόσος έχει το μειονέκτημα να μην εμφανίζει προκαρκινικές μορφές αναγνωρίσιμες από κάποιο τεστ. Στον έλεγχο των ωοθηκών χρησιμοποιείται το διακολπικό υπερηχογράφημα, που μπορεί να αναγνωρίσει αλλοιώσεις στην αρχιτεκτονική του οργάνου και να οδηγήσει την σκέψη του θεράποντα ιατρού σε περαιτέρω έλεγχο.

Ο καρκινικός δείκτης Ca-123, είναι αυξημένος συνήθως στη νόσο, δεν έχει όμως σοβαρή ευαισθησία και ειδικότητα για την πάθηση (αυτό σημαίνει ότι μπορεί να θεωρηθούν ψευδώς θετικά, περιστατικά που είναι αρνητικά για τη νόσο και το αντίστροφο). Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι γυναίκες με ισχυρό κληρονομικό ιστορικό (μία ή δύο συγγενείς πρώτου βαθμού που νόσησαν) πρέπει να βρίσκονται σε επαγρύπνηση και να ελέγχονται τακτικά από τον γυναικολόγο τους. Όσον αφορά στον υπόλοιπο γυναικείο πληθυσμό η επίσκεψη στον ειδικό ιατρό μέσα στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου που ακολουθεί κάθε γυναίκα, σαφώς μπορεί να βοηθήσει.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΩΟΘΗΚΩΝ 

Η θεραπεία της νόσου εξαρτάται από τον τύπο του καρκίνου και το στάδιο. Στόχος κάθε θεραπείας είναι η ίαση, κάτι που είναι δύσκολο στον καρκίνο των ωοθηκών εξαιτίας της καθυστερημένης διάγνωσης. Οι μέθοδοι αντιμετώπισης περιλαμβάνουν την χειρουργική αφαίρεση του όγκου με σκοπό την παραμονή όσο το δυνατόν λιγότερης υπολειμματικής νόσου (κυτταρομειωτική επέμβαση) και την χημειοθεραπεία. Η φιλοσοφία της κυτταρομειωτικής επέμβασης (υστερεκτομή μετά των εξαρτημάτων, επιπλεκτομή, εντερεκτομή, αφαίρεση οποιασδήποτε καρκινικής μάζας, προσκολλημένης στους περιβάλλοντες ιστούς) βασίζεται στο γεγονός ότι γυναίκες χωρίς καθόλου ή με ελάχιστη υπολειμματική νόσο, έχουν καλύτερη επιβίωση από εκείνες με υπολειπόμενο όγκο.

Χημειοθεραπεία στον καρκίνο των ωοθηκών χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική θεραπεία μαζί με τη χειρουργική επέμβαση, ως μέσο μείωσης του όγκου ώστε να καταστεί δυνατή η χειρουργική εξαίρεσή του και τέλος στα πλαίσια παρηγορητικής θεραπείας. Λόγω της επέκτασης της νόσου τη στιγμή της διάγνωσης, η χημειοθεραπεία είναι δυνατόν να αποτελεί τη μόνη δυνατή θεραπευτική προσέγγιση. Τα συνοδά συμπτώματα που εκδηλώνονται στα τελικά στάδια της νόσου (ναυτία, έμετος, εντερική απόφραξη, άλγος) και που είναι συνήθη λόγω της καθυστερημένης διάγνωσης, αντιμετωπίζονται ανάλογα, στα πλαίσια μιας λεπτομερούς έμπειρης και επαγγελματικής νοσηλείας.